Chi tiết - Sở Lao động - Thương Binh và Xã Hội

Phân luồng học sinh sau Trung học cơ sở (THCS) là định hướng phân bổ tỷ lệ học sinh (HS) sau khi tốt nghiệp THCS đi vào các luồng để tiếp tục học tập theo các chương trình giáo dục khác nhau hoặc tham gia vào thị trường lao động (TTLĐ). Đây là một trong những chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với mỗi cá nhân và toàn xã hội giúp cho các em tùy thuộc vào năng lực, sở trường, nguyện vọng của bản thân để lựa chọn định hướng cho tương lai. Từ đó, góp phần cung ứng nguồn nhân lực với cơ cấu trình độ phù hợp đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế.

Hiện nay, học sinh sau tốt nghiệp THCS sẽ có các hướng đi cụ thể như sau:

(1) Tiếp tục học lên Trung học phổ thông (THPT), sau 03 năm lấy bằng tốt nghiệp THPT và lựa chọn học Trung cấp, Cao đẳng hay Đại học (đa số các em khi đi theo “luồng” này đều lựa chọn thi vào Đại học).

(2) Học Chương trình Giáo dục thường xuyên (GDTX) cấp THPT tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX). Đối với Chương trình này các em học 7 môn văn hóa (trong đó: Toán, Ngữ văn, Lịch sử là 03 môn bắt buộc và 04 môn lựa chọn trong số các môn học: Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Vật lý, Hóa học,Sinh học, Tin học, Công nghệ) thời gian còn lại các em có thể lựa chọn học song song chương trình đào tạo nghề trình độ Trung cấp, Cao đẳng. Sau 02 năm các em có thể lấy bằng tốt nghiệp Trung cấp và có thể tham gia ngay thị trường lao động hoặc tiếp tục học tập thêm 01 năm để lấy bằng Cao đẳng. Đồng thời, thi tốt nghiệp để lấy bằng tốt nghiệp THPT.

(3) Không có nhu cầu lấy bằng tốt nghiệp THPT mà học ngay chương trình đào tạo nghề trình độ Trung cấp, Cao đẳng (Mô hình/Chương trình“ 9+”). Mô hình này được hiểu là sau khi tốt nghiệp lớp 9 nếu học ngay trình độ Trung cấp, Cao đẳng tại các cơ sở GDNN thì gọi là học chương trình đào tạo nghề 9+2, 9+3,...)

(4) Một số ít nghỉ học để phụ giúp gia đình; học nghề tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh; tham gia thị trường lao động tự do...

          Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, thực tế toàn quốc nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng công tác phân luồng chưa thực sự hiệu quả; tỷ lệ học sinh tham gia học nghề vẫn còn thấp so với chỉ tiêu đặt ra (theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo trong giai đoạn 05 năm (2019-2023) tỷ lệ học sinh THCS của tỉnh Quảng Trị vào học tại các sở GDNN dao động trong khoảng từ 5 - 8%/năm, thấp hơn rất nhiều so với chỉ tiêu Chính phủ đặt ra[1].

Phần lớn các em sau khi tốt nghiệp THCS sẽ tiếp tục học lên THPT, số học sinh lựa chọn các hướng còn lại chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Đặc biệt, là học sinh vào học chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT tại Trung tâm GDNN- GDTX các huyện, thị xã, thành phố (một số Trung tâm GDNN-GDTX nhiều năm liền không tuyển sinh được học sinh học THPT như Trung tâm GDNN-GDTX các huyện Triệu Phong, Cam Lộ và thị xã Quảng Trị).

 Trong khi hệ lụy của nó tất cả chúng ta đều nhìn thấy, đó là tình trạng thừa “thầy” thiếu thợ (được hiểu là thừa lao động trí óc, lao động đòi hỏi thiên về lý thuyết nhiều hơn nhưng lại thiếu lao động thực hành, lao động đòi hỏi kỹ năng, tay nghề). Nhiều trường hợp sau khi tốt nghiệp Đại học không tìm được việc làm hoặc làm những công việc không tương xứng với trình độ đào tạo và thậm chí trái với ngành nghề được đào tạo, lương thấp gây lãng phí thời gian, tiền của, công sức của chính bản thân các em, của gia đình và xã hội.

Nguyên nhân chủ yếu tập trung ở các nhóm vấn đề sau:

1. Tâm lý của phụ huynh học sinh đóng vai trò rất lớn và gần như quyết định đến lựa chọn hướng đi cho tương lai của các em. Trong khi, văn hóa “khoa bảng”, “bằng cấp” đã ăn sâu vào tiềm thức của mọi người dân; mọi phụ huynh học sinh đều mong muốn con, em mình vào học để có tấm bằng đại học, thậm chí muốn có bằng cấp cao hơn nữa; hay tâm lý cho rằng: “Con vẫn còn dại, mới học hết lớp 9 biết gì, cho nó học văn hóa thêm mấy năm nữa, có bằng tốt nghiệp cấp 3 rồi học tiếp hay đi làm, lúc đó rồi tính”...

2. Chính sách tuyển sinh đại học đã có tác động cực lớn tới việc PLHS sau THCS vào hệ thống GDNN vì những lý do như đã dẫn ra ở trên. Thực tiễn những năm qua, từ khi Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện đồng thời chính sách thi tuyển Đại học với điểm sàn chung thấp và xét tuyển sinh Đại học thông qua xét điểm học bạ THPT thì cơ hội để học sinh tốt nghiệp THPT vào học Đại học được mở rộng thái quá. Đồng thời, việc xét duyệt giao chỉ tiêu đào tạo cho các trường Đại học chưa theo nhu cầu thực về nhân lực của xã hội, thiếu các chính sách, cơ chế giám sát để đảm bảo việc đăng ký và giao chỉ tiêu tuyển sinh đi vào thực chất, giảm chỉ tiêu tuyển sinh Đại học để nâng cao chất lượng đào tạo.

3. Công tác tư vấn hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh ở cấp cơ sở chưa thực sự hiệu quả: Công tác tuyên truyền còn chung chung, thiếu trọng tâm, trọng điểm; nội dung tuyên truyền chưa phong phú, đa dạng (thiếu cơ sở dữ liệu về nghề nghiệp, thị trường lao động (TTLĐ) và việc làm; về ngành nghề đào tạo và các cơ sở đào tạo, về các chính sách đối với người học, cơ hội khởi nghiệp, tìm kiếm việc làm, xu hướng và nhu cầu nhân lực của TTLĐ); đội ngũ làm công tác giáo dục, hướng nghiệp chưa được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp.

Mặt khác, số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn ít. Trong khi đó, công tác xã hội hóa về giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế, chưa thu hút được sự tham gia của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước đầu tư vào lĩnh vực dạy nghề dẫn đến ngành, nghề đào tạo chưa đa dạng, phong phú, nhất là các ngành nghề trọng điểm, ngành nghề chất lượng cao nên chưa thu hút được các em tham gia học nghề tại các cơ sở đào tạo.